Muziek: juf Ineke wordt er altijd blij van. Het geeft haar nieuwe energie en dan moet ze dus meebewegen. Ze merkt dat het ook zo werkt bij de leerlingen in haar klas. Bij het horen van de eerste klanken gaan de kinderen achter hun stoelen staan, zodat ze lekker mee kunnen dansen. Als er ook nog muziekinstrumenten bij komen kijken, gaan ze helemaal los. En wat blijkt? Dat is hartstikke goed voor je hersenen! Ineke legt uit waarom het zo belangrijk is dat kinderen regelmatig in aanraking komen met muziek.
Er is veel onderzoek gedaan naar de relatie tussen de ontwikkeling van de hersenen en de rol van muziek hierin. Je kunt er van alles over lezen in het boek Singing in the brain (2017) van professor Erik Scherder.
Een tijd terug was er in Amerika een hype om pasgeboren baby’s te overspoelen met muziek van Mozart, omdat het zou zorgen voor een hoger IQ. Dat is misschien wat overdreven. Maar het is wel aangetoond dat muziek een gunstig effect heeft op hersenen die nog in ontwikkeling zijn.
Zo bleek uit een onderzoek van de Universiteit van Californië̈ (zie het artikel van wetenschapsjournalist Mark Mieras) dat kinderen langer konden presteren na het luisteren van iets dat ze konden waarderen, zoals een muziekstuk of een interessant verhaal.
Luisteren is een actief proces en vereist veel meer dan alleen je oren ‘openzetten’. Kinderen moeten echt leren luisteren. En muziek kan helpen bij de ontwikkeling van die auditieve hersenfunctie.
Bij leerlingen in de onderbouw van het basisonderwijs is het decoderen van spraak heel extra belangrijk. Maar ook daarna blijft het luisteren een kritische factor bij het leren, lezen en begrijpen. Als er veel bijgeluiden in een klaslokaal zijn, is het voor de leerlingen lastiger om geconcentreerd te luisteren. Hoe meer omgevingsgeluiden, hoe minder ze meekrijgen van het verhaal van de leerkracht. Muzieklessen dragen bij aan de ontwikkeling van het auditieve systeem. Leerlingen leren hierdoor namelijk om gericht te luisteren. Het zorgt er op langere termijn voor dat ze minder snel afgeleid worden door omgevingsgeluiden. Ook het werkgeheugen blijkt te verbeteren door bezig te zijn met muziek en helpt bij het oplossen van problemen, wat weer bijdraagt aan intelligentie.
Dr. Nina Kraus (neurobioloog en muziekonderzoeker) pleit voor gelijke kansen voor alle kinderen, om met muziek hun luistervaardigheid te kunnen ontwikkelen. Hierbij baseert zij zich op de bewezen positieve effecten van 'muzikale training'. Ze legt het kort uit in deze video.
Niet alleen het luisteren naar muziek heeft een positieve uitwerking op de ontwikkeling van kinderen, het geldt ook voor het maken ervan.
Elke klas heeft een eigen dynamiek en omgangscultuur. Bij het maken van muziek en het zingen van liedjes, vallen bepaalde rolverdelingen binnen de groep weg. Want in de muziek is iedereen gelijk aan elkaar. Muziek verbindt, ook in de klas. Waar samenwerken op sommige momenten lastig kan zijn, lukt dat tijdens muzieklessen vaak wel goed. Zo ontstaat er een groepsgevoel en dat draagt weer bij aan de sociaal emotionele ontwikkeling van leerlingen.
Tijdens de lockdown merkte ik in mijn eigen klas hoe belangrijk muziek voor de groep was. Want ondanks de beperkingen van online lesgeven, wilde ik mijn leerlingen muziekles blijven geven. Dus schreef ik een muziekstuk, dat we speelden met behulp van spullen uit de keuken. Dat was natuurlijk hilarisch, want het lukte totaal niet om met zijn allen tegelijk te spelen. Maar wat zag ik de kinderen genieten en glunderen op mijn scherm. Samen probeerden ze er toch wat van te maken.
“Er zit muziek in de lucht, er is muziek om ons heen, de wereld is er vol van en we kunnen net zoveel nemen als we nodig hebben” - Edward Elgar (componist)
Het ontwikkelen van soft skills, zoals samenwerken, draagt bij aan de kansen van kinderen om mee te kunnen doen in de samenleving. En daarom is muziekles wat mij betreft dus een heel belangrijk onderdeel van burgerschap! Het samen zingen of muziek maken lijkt te zorgen voor betere verbindingen tussen hersendelen. En dat wordt weer in verband gebracht met creativiteit, associatief denken en verbeeldingskracht. Bovendien dragen betere verbindingen in de hersenen bij aan vlot leren lezen, een basisvaardigheid die nodig is om actief burger te kunnen zijn.
Muziek is onmisbaar in veel culturen, ook die van ons. Alleen daarom al is het een waardevol onderdeel van burgerschap om kinderen met muziek in aanraking te brengen! En muziek verbindt. Zeker in de coronatijd vind ik die verbinding bijna noodzakelijk. Dus: haal de sambaballen tevoorschijn of zoek een inspirerend muziekstuk op YouTube en geef muziekles een structurele plek in jouw lesprogramma!
Ben je op zoek naar inspiratie om meer met muziek doen tijdens jouw lessen? Ga dan naar de site van Méér Muziek in de Klas. Het doel van deze stichting is: structureel muziekonderwijs voor alle basisschoolkinderen in Nederland. Op hun site vind je handige lestips en kun je je verdiepen in verschillende (digitale) methodes. Ook vind je er praktische informatie, bijvoorbeeld over hoe je muzieklessen op jouw school kunt financieren.
Leestip: in opdracht van het Jeugdcultuurfonds Nederland schreef wetenschapsjournalist Mark Mieras een artikel over de positieve invloed van muziek op kinderhersenen. Je leest het hier.
materiaalmaker primair onderwijs en leerkracht
Ook leuk: lees eens een mooi verhaal voor, begeleid door muziek! Bekijk hier mijn boekentips voor inspiratie.
Zoeken jullie op school nog een manier om structureel met burgerschap aan de slag te gaan? Ik schreef er dit artikel over.
